Στις 24 Σεπτεμβρίου είχα γιά μία άκόμη φορά τήν τιμή νά διδάξω στήν Σχολή εθνικής αμύνης (ΣΕΘΑ) τήν υψηλή στρατηγική τού Φιλίππου καί τού Αλεξάνδρου. Είπα στούς σπουδαστές ότι δεν προσήλθα γιά νά τoύs ομιλήσω αλλά γιά να τούς αποχαιρετίσω. θά ήταν τό τελευταίο μου μάθημα. Πρέπει νά ξέρει κανείς πότε πρέπει νά αποχωρεί και εν συντομία, τούς εξήγησα τις έννοιες της Στρατηγικής καί της Τακτικής καί τις προσδιόρισα μέ τά ερωτηματικά «τί;», «γιατί;», «πόσο;» (σέ χρονική καί τοπική έκταση) καί «πως;», «μέ τί;». Έστην συνεχεία εξήγησα γιατί ο στρατός σήμερα δέν ασκεί στρατηγική, είναι όμως ο κυριώτερος βραχίονας τηs Στρατηγικής.
Στρατηγική, χωρίς ισχυρό στρατό, είναι θεωρία χωρίς πράξη καί επί του προκειμένου ισχύει τό Λατινικό: «Theoria sine praxe est currus sine axe» (=θεωρία χωρίς πράξη είναι χωρίς αξονα αμάξι).
Τόν στρατό, τόνισα, δέν τόν θέλουμε γιά νά κάνουμε πόλεμο, αλλά γιά νά αποφεύγουμε τόν πόλεμο και τόν εξευτελισμό σέ περίπτωση πολέμου. Πάντα θά έχει ισχύ τό αίτημα του Γάλλου στρατάρχη Λυωταί: «Δώστε μου πολύ στρατό, γιά νά μήν χρειαστεί νά τόν χρησιμοποιήσω», πού είναι παραλλαγή του Λατινικού «Si vis pacem, para bellum» (=αν Θέλεις ειρήνη, παρασκευάσου γιά πόλεμο).
Ο πόλεμος, δυστυχώς, είναι τό θλιβερό πεπρωμένο του ανθρώπου, επί γραπτής ιστορίας 3.000 ετών είχαμε μόνον 240 χρόνια ειρήνη! Μιά δική μου νεανική έρευνα έδειξε ότι από τό 194ς μέχρι τό 1969, δηλαδή σέ διάστημα 24 ετών, είχαμε ςς πολέμους. Κι αν σ’ αυτούς προσθέσουμε τούς 320 εμφυλίους, τότε φθάνουμε στό θλιβερό προνόμιο νά έχουμε έναν πόλεμο κάθε μήνα. Μετά τό 1969 έχασα τό λογαριασμό!
Ο πόλεμος, από πολλές καί ποικίλες μορφές θά εξακολουθεί νά είναι ενδημικό φαινόμενο, εφόσον, όπως γράφει ο Θουκυδίδης, η φύση του ανθρώπου θά παραμένει ίδια. Δυστυχώς, αντί νά καλυτερεύει, χειροτερεύει. Συνεπώς, θά δικαιώνεται διαρκώς ο Ηράκλειτος, πού πρώτος επεσήμανε τό «Πόλεμος πάντων πατήρ, πάντων δέ βασιλεύς».
Ασφαλώς όλοι οι λαοί λατρεύουν καί τραγουδούν τήν ειρήνη. Γράφει ο δικός μας Παλαμάς: «Τί κι αν του πολέμου τό χορό χορεύω/γονατιστός ειρήνη έσέ λατρεύω». Οστόσο η ειρήνη, γιά νά εκφραστεί μέ μία φράση του εθνικού μας ποιητή Λορέντζου Μαβίλη, είναι «ένα πλανερό μαγνάδι». Γιά τήν ειρήνη ισχύει πάντα αυτό πού έχει γράψει στούς «Νόμους» του ο Πλάτων: «εν γάρ καλο εισιν ου πλείστοι των ανθρώπων ειρήνην, τούτο είναι μόνον όνομα, τω δη έργω πάσαις πρός πάσας τάς πόλεις αεί πόλεμον εκήρυκτον κατά φύσιν είναι». Καί τό γιατί, τό εξηγεί ο φιλόσοφος μέ έναν τρόπο πού θά ζήλευε ο Κάρολος Μάρξ: «Διά γάρ τήν των χρημάτων κτήσιν πάντες οι πόλεμοι γίνονται». Αυτό τό λέει στόν διάλογο «Φαίδων».
Σήμερα ζούμε τήν αυταπάτη μιας Eιρήvnς. Aς τό δεχθούμε έτσι. Μόνον πού δέν πρέπει ποτέ νά ξεχνάμε αυτό πού μας κληροδότησε ο στρατηγός Νιέ Γκώλλ: «Η ιστορία κάθε πολέμου αρχίζει από τόν καιρό της ειρήνης». Γι’ αυτό κάθε κράτος πραγματικά φιλειρηνικό πρέπει νά έχει πάντα καλό στρατό.
Τόν καλό στρατό δέν τόν κάνουν τά πολεμικά μέσα. Λέει ό Θουκυδίδης: «άνδρες πόλις, οι τείχη καί νιες ανδρών κεναί». Τόν καλό στρατό τόν κάνει η καλή ποιότητα των αξιωματικών καί στρατιωτών. Ή σκληρή εκγύμναση καί η πειθαρχία. Ή πειθαρχία ήταν τό μεγάλο πολεμικό μυστικό της Σπάρτης. Αυτή -μέ τίς αναγκαία αλλαγές- έγινε κύριο συστατικό των στρατών πού οργάνωσαν ο Μέγας Φίλιππος καί ο γυιος του Αλέξανδρος. Η disciplina έκανε άακατάβλητο τόν ρωμαϊκό στρατό. Η πειθαρχία υπήρξε η βάση του νεώτερου γερμανικού στρατού. Ο μεγάλος στρατηγός, ο Μόλτκε ο πρεσβύτερος, ο οργανωτής του Πρωσσικού στρατού, είχε πει: «από τή στιγμή πού ένας στρατιώτης θά εμφανισθεί μέ αγυάλιστο κουμπί, έχει γίνει η αρχή γιά τή διάλυση του στρατού».
Οι αρχαίοι Έλληνες πρωτοπόρησαν καί σέ θέματα στρατηγικής καί σέ θέματα τακτικήs, γιατί η βάση του στρατού τους ήταν η φάλαγγα, η οποία στηρίζεται στήν πυκνότητα, στή συνοχή, κάτι πού είχε -πέρα από αλλα στοιχεία- απόλυτη πειθαρχία.
Γιά νά φθάσω στόν Αλέξανδρο, ξεκινώ από τήν Σπάρτη. Πρώτοι οί Σπαρτιάτες εγκατέλειψαν τό άλογο καί τό άρμα καί στηρίχθηκαν στή φάλαγγα. Τό πέλμα νίκησε τήν οπλή: Τό δόρυ νίκησε τό τόξο καί τό ακόντιο. Οι Σπαρτιάτες καθόρισαν τις αρχές της επιστημονικής διεξαγωγής του πολέμου. Κι ακόμη έθεσαν τις βάσεις σε αυτό πού ονομάζεται πολιτισμός του πολέμου. Όσο περίεργα κι αν ακούγεται αυτό. Η ευγένεια ως στοιχείο καλής κοινωνικής συμπεριφοράς, ξεκίνησε από τό στρατό. Παραπέμπω στή λέξη «ιπποτισμός». Αυτή την ιπποτική συμπεριφορά -καί όχι μόνον οι νίκες- ανέδειξαν τόν Αλέξανδρο ως τήν κορυφαία στρατιωτική φυσιογνωμία.
Έκλεισα τήν ομιλία μου μέ μιά φράση του μεγάλου Κινέζου θεωρητικού του πολέμου Σούν Τσού (4os αιώνας π.χ.):
«Η τέχνη του πολέμου είναι ζωτικής σημασίας γιά τό κράτος. Είναι θέμα ζωής καί θανάτου, δρόμος προς τή σωτηρία και τήν καταστροφή. Γι αυτό δέν πρέπει σέ καμμία περίπτωση νά παραμελείται»
«ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου