Ο Όρκος των Αθηναίων Εφήβων κατά την ενηλικίωσή τους: "Οὐ καταισχυνῶ τά ὄπλα..."

Ο Όρκος των Αθηναίων Εφήβων ή ο της Αγραύλου εφήβων όρκος ή ο των Εφήβων όρκος , ήταν ο όρκος που έδιναν οι Αθηναίοι έφηβοι κατά την ενηλικίωσή του, όταν έπαιρναν τα όπλα.

Οι Αθηναίοι, όταν γίνονταν 18 ετών έπρεπε να υπηρετήσουν στρατιώτες για δύο χρόνια. Σε επίσημη τελετή, παρουσιάζονταν στην εκκλησία του δήμου στην Πνύκα, αναγράφονταν στους καταλόγους των πολιτών (ληξιαρχικόν γραμματείον) και τους χορηγούνταν ένα δόρυ και μια ασπίδα.

Η τελετή αυτή συχνά συνδυάζονταν με θεατρικές εκδηλώσεις. Κατόπιν, ένοπλοι ανέβαιναν στην Ακρόπολη και κρατώντας ασπίδα έδιναν στο ιερό της Αγραύλου τον όρκο των Αθηναίων εφήβων. Ο όρκος διασώζεται από τον ρήτορα Λυκούργο και αναφέρεται από τον Δημοσθένη και τον Αριστοτέλη. Λέγεται μάλιστα πως ο όρκος γράφτηκε από τον ίδιο το Σόλωνα, νομοθέτη των Αθηναίων.

Στον όρκο διακρίνουμε πρωτίστως την προσήλωση στον παραστάτη, κρίσιμο σημείο στον τρόπο διεξαγωγής της μάχης εκείνων των εποχών, τον σεβασμό στα ιερά, στην πατρίδα και τους νόμους. Εν κατακλείδι αναφέρονται ως μάρτυρες θεοί, που προσδίδουν επισημότητα και κύρος στις ένορκες διαβεβαιώσεις των εφήβων.

Κρατώντας τα όπλα που του εμπιστευόταν η Πατρίδα, ο Αθηναίος έφηβος μπροστά στο ναό της Αγραύλου έδινε τον όρκο :

Οὐ καταισχυνῶ τά ὄπλα,

Οὐ καταισχυνῶ τὰ ὅπλα τὰ ἱερὰ, οὐδ’ ἐγκαταλείψω τὸν παραστάτην[1] ὅτῳ ἂν στοιχήσω· ἀμυνῶ δὲ καὶ ὑπὲρ ἱερῶν καὶ ὁσίων καὶ μόνος καὶ μετὰ πολλῶν. καὶ τὴν πατρίδα οὐκ ἐλάσσω παραδώσω, πλείω δὲ καὶ ἀρείω ὅσης ἂν παραδέξωμαι. καὶ εὐηκοήσω τῶν ἀεὶ κραινόντων ἐμφρόνως καὶ τοῖς θεσμοῖς τοῖς ἰδρυμένοις πείσομαι καὶ οὕστινας ἂν ἄλλους τὸ πλῆθος ἰδρύσηται ὁμοφρόνως·καὶ ἂν τις ἀναιρῇ τοὺς θεσμοὺς ἢ μὴ πείθηται οὐκ ἐπιτρέψω, ἀμυνῶ δὲ καὶ μόνος καὶ μετὰ πολλῶν. καὶ ἱερὰ τὰ πάτρια τιμήσω. ἵστορες τούτων Ἄγλαυρος, Ἐνυάλιος, Ἄρης, Ζεύς, Θαλλώ, Αὐξώ, Ἡγεμόνη.

Δε θα ντροπιάσω τα όπλα τα ιερά, ούτε θα εγκαταλείψω το συμμαχητή μου, με οποιονδήποτε κι αν ταχθώ στη γραμμή. θα αμυνθώ και για τα ιερά και τα όσια και μόνος και μαζί με πολλούς και την πατρίδα δε θα παραδώσω μικρότερη αλλά μεγαλύτερη και ισχυρότερη απ’ όση την παρέλαβα. και θα υπακούσω πρόθυμα σ΄αυτούς που δικάζουν κάθε φορά και Θα πολιτεύομαι σύμφωνα με τους καθιερωμένους θεσμούς και σύμφωνα με όσους άλλους ο λαός με κοινή απόφαση θα καθιερώσει. Και σε περίπτωση που κάποιος θα αποπειραθεί να καταλύσει τους θεσμούς ή να μην πειθαρχεί σ΄ αυτούς, δεν θα επιτρέψω, θα αμυνθώ και μόνος και μαζί με πολλούς. Και θα τιμήσω τα πατροπαράδοτα ιερά. Μάρτυρες μου γι αυτά ας είναι η Άγλαυρος, Ενυάλιος, Άρης, Ζευς, Θαλλώ, Αυξώ, Ηγεμόνη.

Λυκούργος Αθηνών,  Κατά Λεωκράτους