Πρωτομάρτυρες της αγχόνης, 10 Μαίου 1956: Καραολής και Δημητρίου

Τις κεντρικές φυλακές της Λευκωσίας δονούν οι ιαχές των φυλακισμένων αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α. Ο Ανδρέας Δημητρίου και ο Μιχαλάκης Καραολής, σε λίγο θα διαβούν το τελευταίο σκαλοπάτι της ζωής, κερδίζοντας την αιωνιότητα

 

Ξημερώματα Τετάρτης 10 Μαΐου του 1956. Ο ιερέας των φυλακών θα εξομολογήσει και θα κοινωνήσει των Αχράντων Μυστηρίων τους μελλοθάνατους. Ο νόμος της αυτού «μεγαλειοτάτης» βασίλισσας Ελισάβετ σε λίγο θα πάρει το δρόμο του…

Ο Μιχαλάκης Καραολή  γεννήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 1933, στο ορεινό χωριό Παλαιχώρι. Ήταν το τέταρτο παιδί της οικογένειας του Σάββα και της Παναγιώτας Καραολή. Ήταν άριστος μαθητής και πρωταθλητής του στίβου, αφού έτρεχε 800 μέτρα με τα χρώματα του Α.Π.Ο.Ε.Λ. Κατείχε υψηλό επίπεδο μόρφωσης για τα δεδομένα της εποχής – απόφοιτος της Αγγλικής Σχολής – προσόν το οποίο του εγγυάτο ευοίωνες προοπτικές για την επαγγελματική του σταδιοδρομία στο δημόσιο, όπου εργαζόταν όταν μπήκε στο αντάρτικο.

του Δρ. Αυγουστίνου (Ντίνος) Αυγουστή, Αναπλ. Καθηγητής Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, από το Μονάγρι Λεμεσού

Όπως αναφέρει η ιστοσελίδα "Φιλελεύθερος", μια από τις πρώτες του δράσεις ήταν η ανατίναξη με ωρολογιακή βόμβα, τον Ιούνιο του 1955, της υπηρεσίας στην οποία εργαζόταν ο ίδιος. Στις 28 Αυγούστου 1955 ανέλαβε μαζί με τον συναγωνιστή του Ανδρέα Παναγιώτου την εκτέλεση αστυνομικού συνεργάτη των Άγγλων. Η απόπειρα πέτυχε. Ο Παναγιώτου διέφυγε ενώ ο Καραολής συνελήφθη σε ενέδρα από τις αγγλικές δυνάμεις και φυλακίστηκε στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας. Καταδικάστηκε σε θάνατο, παρότι η σφαίρα που σκότωσε τον Ε/Κ προδότη δεν προερχόταν από το όπλο του Καραολή. Κατά τη διάρκεια της κράτησης του βασανίστηκε απάνθρωπα αλλά δεν αποκάλυψε κανένα μυστικό της Οργάνωσης

Στις 28 Οκτωβρίου 1955, ακούστηκε για πρώτη φορά σε δίκη αγωνιστή της Ε.Ο.Κ.Α. η απόφαση: «Εις θάνατον!» Ο τότε κυβερνήτης της Κύπρου Τζον Χάρτινγκ, έδινε μεγάλη σημασία στις πρώτες εκτελέσεις. Ήλπιζε, πως, η αμείλικτη στάση του απέναντι στους συλληφθέντες, θα λειτουργούσε ως παραδειγματικό μέτρο, το οποίο θα τρομοκρατούσε τους αντάρτες αγωνιστές και θα τσάκιζε τον αγώνα. Τα γεγονότα που ακολούθησαν τον διέψευσαν.

Εκπρόσωπος της κατηγορούσας αρχής, στη δίκη του Καραολή, ήταν ο Ραούφ Ντενκτάς. Το δικαστήριο στηρίχτηκε στις καταθέσεις δύο Τ/Κ αστυνομικών για την τελική καταδίκη του σε θάνατο. Ο Καραολής προσέφυγε στην Επιτροπή Δικαιοσύνης του Βρετανικού Συμβουλίου του Κράτους, ενώ αιτήθηκε απονομή χάριτος από τη βασίλισσα Ελισάβετ. Όλες οι προσπάθειές του, παρά τη διεθνή κατακραυγή και κινητοποίηση, απέβησαν άκαρπες.

 Ο Ανδρέας Δημητρίου, γεννήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1934, στην μικρή κοινότητα του Άγιο Μάμα της επαρχίας Λεμεσού. Ήταν μέλος μιας πάμπτωχης πολυμελούς οικογένειας. Γονείς του ήταν ο Δημήτρης και η Ευδοκία Βασιλείου. Φοίτησε για τρία χρόνια στο Νυχτερινό Γυμνάσιο Αμμοχώστου και στη συνέχεια εργοδοτήθηκε σε κατάστημα εκρηκτικών και κυνηγετικών ειδών. Από μικρός αναμείχτηκε στο συνδικαλισμό και διατέλεσε γραμματέας της Συντεχνίας Αχθοφόρων. 

^{9 Μαΐου 1956: Μαζικό συλλαλητήριο της ΠΕΕΚ στην Ομόνοια, κατά του επικείμενου απαγχονισμού των Καραολή και Δημητρίου στη Λευκωσία (πηγή: Εφημερίδα «Καθημερινή»).}

Η δράση του στην Ε.Ο.Κ.Α. ήταν πολυσήμαντη. Έκανε αισθητή την παρουσία του λόγω της σημαντικής συμβολής του στην αρπαγή οπλισμού από τις στρατιωτικές αποθήκες Αμμοχώστου όπου εργαζόταν. Συνελήφθη τον Νοέμβριο του 1955 μετά από ένοπλη ανεπιτυχή επίθεση εναντίον ενός Άγγλου, μέλους των μυστικών υπηρεσιών.

Ο Δημητρίου, όπως και ο Καραολής, καταδικάστηκε σε θάνατο. Έκανε έφεση που απορρίφτηκε, όπως και η αίτηση για χάρη, την οποία υπέβαλαν οι δικηγόροι του στον Κυβερνήτη Χάρντινγκ. Στις 8 Μαΐου 1956, το Εκτελεστικό Συμβούλιο της Κύπρου (τέσσερις Βρετανοί και ένας Τ/Κ), απεφάνθη τελεσιδίκως: «θάνατος δια απαγχονισμού!»

Ήταν λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 10ης Μαΐου 1956. Οι πρωτομάρτυρες της Αγχόνης αντικρίζουν χαμογελαστοί την αγχόνη και Φτερουγίζουν για τους ουρανούς ψάλλοντας τον Ύμνο προς την Ελευθερία του Διονυσίου Σολωμού! Το θάρρος, η μεγαλοσύνη, το ήθος, η χριστιανική πίστη και ο ανυπέρβλητος ηρωισμός τους άφησαν άφωνη ολόκληρη την πολιτισμένη ανθρωπότητα.

Tα σεπτά σώματα τους τα έθαψαν νύχτα, μυστικά, χωρίς την παρουσία συγγενών και φίλων, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στον περίβολο των Κεντρικών Φυλακών της Λευκωσίας. Η θυσία των παιδιών της Ε.Ο.Κ.Α. δεν άφησε ασυγκίνητη την υπόλοιπη Ευρώπη, ακόμα και την Αμερική. Σε όλες τις χώρες δημοσιογράφοι, πολιτικοί και διανοούμενοι στήριζαν με τα κείμενά τους τον αγώνα για Λευτεριά και Ένωση.

Την προηγούμενη μέρα των εκτελέσεων, όλη η Ελλάδα βγήκε στους δρόμους και τις πλατείες στις πιο ογκώδεις, παλλαϊκές και μαχητικές διαδηλώσεις που γνώρισε ποτέ η χώρα, αξιώνοντας ματαίωση των επικείμενων εκτελέσεων. Στην Αθήνα, χιλιάδες πολίτες συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Ομονοίας, διαδηλώνοντας υπέρ του αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. και της Ένωσης. Τη διαδήλωση είχε οργανώσει η Πανελλήνια Επιτροπή Ενώσεως Κύπρου (Π.Ε.Ε.Κ.), κρατώντας πλακάτ που έγραφαν «Όλοι είμεθα Ε.Ο.Κ.Α.», «Κύπρος – Ένωσις», «Αμερικάνοι, είναι η τελευταία σας ευκαιρία».

Όταν το ειρηνικό συλλαλητήριο έλαβε τέλος, οι διαδηλωτές αποφάσισαν να κινηθούν προς τη αγγλική πρεσβεία, με την αστυνομία να προσπαθεί, με κάθε τρόπο, να τους σταματήσει. Η ελληνική κυβέρνηση προτίμησε να δώσει εντολή απαγόρευσης των διαδηλώσεων, παρά να δυσαρεστήσει τους Βρετανούς διπλωμάτες, στην πρεσβεία των οποίων θα κατέληγε η πορεία! Αποτέλεσμα ήταν να ξεσπάσουν βίαιες ταραχές. Η σύγκρουση ήταν σφοδρή και το αποτέλεσμα τραγικό: «4 νεκροί και 164 τραυματίαι εις Αθήνας κατά τας χθεσινάς βίαιας συγκρούσεις», έγραφε, στην 1η σελίδα, το μεσημέρι της Πέμπτης 10 Μαίου1956, η Αθηναϊκή εφημερίδα «Τα Νέα».

Την νύχτα των γεγονότων είχε συναντηθεί στο σπίτι του Κύπριου αγωνιστή Νικόλαου Λανίτη, ο τότε υπουργός Προεδρίας της κυβέρνησης Καραμανλή, Κωσταντίνος Τσάτσος και ομολόγησε την εγκληματική πράξη: «Εγώ είπα να τους συντρίψουν για να τεθεί τέρμα πλέον εις την κυπριακήν πολιτικήν του πεζοδρομίου».

 

^{Πρωτοσέλιδο εφημερίδας «Ελευθερία», 10 Μαΐου 1956. Η αστυνομία ενισχύθηκε από δυνάμεις της χωροφυλακής και του στρατού για να εμποδίσει τους διαδηλωτές να φτάσουν στις ξένες πρεσβείες…}

 Από την επομένη κιόλας μέρα, σύσσωμος σχεδόν ο Ελλαδικός τύπος επιτίθεται με καυστικά σχόλια κατά του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών Σπύρου Θεοτόκη, τον οποίο κατηγορεί για ανεπαρκείς πιέσεις προς τη βρετανική κυβέρνηση για ματαίωση των εκτελέσεων. Στην Ελληνική Βουλή και ύστερα από τις έντονες αντιπαραθέσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, το κλίμα γίνεται πολύ βαρύ. Η κυβέρνηση ωστόσο παραμένει στη θέση της, παρά τις έντονες πιέσεις της αντιπολίτευσης να παραιτηθεί. Λίγες μέρες αργότερα, ο Σπύρος Θεοτόκης θα αντικατασταθεί από τον Ευάγγελο Αβέρωφ, ο οποίος στα επόμενα χρόνια θα δώσει το δικό του εξαιρετικά αρνητικό στίγμα στους χειρισμούς του Κυπριακού….

 Σε αντίθεση με τη δουλοπρεπή στάση της κυβέρνησης, οι απλοί πολίτες καταθέτουν τον προσήκοντα σεβασμό και τιμούν ευλαβικά τους πεσόντες Ελληνόπαιδες της Κύπρου. Τιμής ένεκεν ο Δήμος Αθηναίων μετονόμασε την οδό Λουκιανού, όπου και το οίκημα της αγγλικής πρεσβείας, σε οδό Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου (οι Άγγλοι την αναγράφουν μέχρι και σήμερα, οδό Λουκιανού, στην αλληλογραφία τους). Το ίδιο έπραξε και ο Δήμος Πειραιά, δίνοντας το όνομα των πρωτομαρτύρων της αγχόνης, μετονομάζοντας την οδό Ναυάρχου Μπητ. Στην Καισαριανή σε δύο δρόμους δόθηκαν τα ονόματα των δύο απαγχονισθέντων αγωνιστών. Ονόματα όλων των ηρώων της Ε.Ο.Κ.Α. δόθηκαν στη συνέχεια σε δρόμους και πλατείες σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας.

PENTAPOSTAGMA