|
Η δεύτερη
απελευθέρωση της Κορυτσάς στις 22 Νοεμβρίου του 1940 και η ιστορική της σημασία
Η Κορυτσά (το «Παρίσι των Βαλκανίων» όπως προσφυώς
ονομάστηκε) και η ύπαιθρος χώρα που την περιβάλλει, για αιώνες παραμένει
σιωπηλή στην ατελεύτητη ροή των χρόνων. Οι Κορυτσαίοι, και συνολικά η «Εθνική
Ελληνική Μειονότητα» στην Αλβανία, έχουν σαφή συναίσθηση της ύπαρξής τους και
εκπεφρασμένη αντίληψη της διαφοράς από το υπόλοιπο αλβανικό στρώμα. Κριτήριο
της εθνικότητας δεν αποτελεί μόνο η γλώσσα, αλλά το εθνικό φρόνημα, η εθνική
συνείδηση. Η συσκότιση αυτής της αλήθειας δημιουργεί παραπλανήσεις και
αλλοιωμένες εντυπώσεις.
Ο 19ος αιώνας βρίσκει την Κορυτσά με καθαρή ελληνική
συνείδηση, η οποία προσδιορίζεται από την εκπαίδευση, τη γλώσσα, την ορθοδοξία,
τις παραδόσεις και τις διαχρονικές ελληνικές αξίες. Η εκπαίδευση παρουσιάζει
αυξημένη δυναμική και τα σχολεία της Κορυτσάς γίνονται φυτώρια της ελληνικής
παιδείας, σε αντίθεση με τα αλβανικά σχολεία, τα οποία ποτέ δεν μπόρεσαν να
αναπτυχθούν, από έλλειψη μαθητών και δασκάλων και, όταν κατόρθωσαν να
λειτουργήσουν, λειτούργησαν χάρη στη συμπαράσταση του ξένου παράγοντα.
Άποψη της πόλης της Κορυτσάς κατά
το 1935
Η πόλη έφτασε στο απόγειο της ακμής της, καθόλη την
περίοδο της Τουρκοκρατίας, χάρη στους Έλληνες. Αποτελούσε το κέντρο της
ελληνικής κίνησης και ζωής. Η φιλοπατρία των Κορυτσαίων και η φλογερή τους
επιθυμία για ίδρυση και λειτουργία ελληνικών σχολείων, τους οδήγησε στη σύσταση
του περίφημου «Λάσου», του ειδικού δηλ. κοινοτικού ταμείου που είχε ως κύριο
σκοπό τη συντήρηση των σχολείων και τη βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας τους.
Η φιλοπατρία αυτή μεταγγίζεται στις ψυχές των αποδήμων
Κορυτσαίων, οι οποίοι με τις προσφορές και πλούσιες ενισχύσεις τους,
προσέβλεπαν σε ευτυχή διέξοδο από τα δεινά της τραγωδίας. Στο σύντομο αυτό
σημείωμα δεν θα αναφερθούν στην ελληνική ιστορική πορεία των Κορυτσαίων, τον
ελληνικό τους πολιτισμό και τους αγώνες τους για την ελευθερία. Θα
περιοριστούμε στην δεύτερη απελευθέρωσή της στη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού
Πολέμου του 1940.
22 Νοεμβρίου 1940 Ελληνοϊταλικός πόλεμος, Κορυτσά.
Νοέμβριος 1940
28 χρόνια μετά την πρώτη απελευθέρωση της Κορυτσάς (1912-1913),
όταν ο ελληνικός στρατός απωθούσε τα ιταλικά στρατεύματα του Ρωμαίου
ψευδοκαίσαρα από το ηπειρωτικό έδαφος και απελευθέρωνε τη μια μετά την άλλη τις
Βορειοηπειρωτικές πόλεις. Στις 22 Νοεμβρίου 1940 τμήματα του ελληνικού στρατού
εισέρχονται απελευθερωτές του βορειοηπειρωτικού διαμερίσματος της Κορυτσάς. Ο
κόσμος βγήκε στους δρόμους και ζητωκραύγαζε: «Πήραμε την Κορυτσά». Η
απελευθέρωση της Κορυτσάς ήταν η τελευταία μεγάλη επιτυχία του ελληνικού
στρατού στο βορειοηπειρωτικό μέτωπο. Στην πόλη βρίσκονταν και την υποστήριζαν
ισχυρές ιταλικές δυνάμεις (μεραρχία Τριέστι – Πιεμόντε – Βενέτσια – Αρέστο με
δύο τάγματα μεγαλοχιτώνων – με το τάγμα των Βερσαλιών και ένα τάγμα Αλβανών). Ο
αγώνας για την κατάληψή της κράτησε οχτώ μέρες και ήταν πολυαίμακτος. Πρώτος
αξιωματικός που μπήκε στην πόλη ήταν ο Ιωάννης Μεργέτης. Σύμφωνα με έκθεσή του
η επίθεση του ελληνικού στρατού άρχισε στις 14 Νοεμβρίου αιφνιδιαστικά. Στην
πρώτη επίθεση συνελήφθησαν οι πρώτοι 40 Ιταλοί. Μέχρι την 21η Νοεμβρίου
εξακολούθησε η επίθεση. Αιχμαλωτίζεται ένα ιταλικό τάγμα, ένα ορεινό
χειρουργείο και άλλο πολεμικό υλικό.
Στις 7.45' της 22ας Νοεμβρίου το τάγμα του Αθανασίου
Παλαιοδημοπούλου μπαίνει στην Κορυτσά και σε λίγα λεπτά αργότερα μπαίνει ο
Συνταγματάρχης Ιωάννης Μεργέτης, ο οποίος ανακοίνωσε με ένα λιτό σήμα στην 9η
Μεραρχία την κατάληψή της: «Ώρα 7.45' ημέτερον απόσπασμα κατέλαβε
Κορυτσά. Ι. Μεργέτης – Συνταγματάρχης».
Το σήμα έφτασε σύντομα στην Κυβέρνηση, η οποία
ανακοίνωσε στον ελληνικό λαό την απελευθέρωση της Κορυτσάς. Ο λαός των Αθηνών,
ολόκληρος ο ελληνισμός, πανηγύρισε με ενθουσιασμό την απελευθέρωσή της. Η
κυανόλευκη κυμάτιζε στο Διοικητήριο της Κορυτσάς και σκόρπιζε συγκίνηση.
Η Ελληνική σημαία κυματίζει εις την Κορυτσάν, Πρωτοσέλιδο της
εφημερίδας Ασύρματος
Οι θυσίες, το αίμα που χύθηκε άφθονο, προς στιγμή
λησμονήθηκαν και άκρατος ενθουσιασμός κατέλαβε το λαό. Με διθυραμβικούς τίτλους
οι εφημερίδες των Αθηνών ανήγγειλαν την προέλαση του ελληνικού στρατού και την
απελευθέρωση της Κορυτσάς. Ο Π. Παλαιολόγος, απεσταλμένος του «Ελεύθερου
Βήματος» στο μέτωπο απέστειλε στην εφημερίδα την παρακάτω ενθουσιώδη
ανταπόκριση:
«ΜΕΤΩΠΟΝ ΗΠΕΙΡΟΥ, 22 Νοεμβρίου (του απεσταλμένου
μας).
Η Ήπειρος ολόκληρος εις μίαν ψυχήν πανηγυρίζει
ενθουσιωδώς την κατάληψιν της Κορυτσάς. Ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων Σπυρίδων,
εθναπόστολος, περιερχόμενος το μέτωπον, με ησπάσθη ψιθυρίζων: «Ωμίλησεν ο Θεός.
Ούτοι εν άρμασιν, ούτοι εν Ίπποις, ημείς εν ονόματι Θεού». Οι στρατιώται
αγκαλιάζουν αλλήλους. Με ψυχήν πλημμυρισμένην από συγκίνησιν και υπερηφάνειαν,
συγκεντρώνω από τραυματίας αξιωματικούς στοιχεία από τας προχθεσινάς και
χθεσινάς μάχας εις το μέτωπον της Ηπείρου. Χρειάζεται νέος Όμηρος διά την
περιγραφήν της σημερινής εποποιΐας. Ζώμεν εις μίαν ατμόσφαιραν μέθης και
παραληρήματος».
Η ελληνική νίκη έκανε παγκόσµια γνωστό το όνοµα της
Κορυτσάς και προκάλεσε κύµατα ενθουσιασµού στις δυνάµεις που µάχονταν ακόµα τον
Άξονα. Στις 22 Νοεµβρίου ο Βρετανός πρωθυπουργός Τσώρτσιλ µε τηλεγράφηµά του
ανέφερε: «Εγκάρδια συγχαρητήρια για τις νίκες στο Αλβανικό µέτωπο, που
σφραγίστηκαν µε την κατάληψη της Κορυτσάς. Μεγάλο ενθουσιασµό εµπνέει σε όλους
µας το κατόρθωµα αυτό της ελληνικής ανδρείας εναντίον εχθρού τόσο υπέρτερου σε
αριθµό και εξοπλισµό». Οι εφηµερίδες της εποχής γέµισαν µε πρωτοσέλιδα και
εγκωµιαστικά σχόλια για την νίκη στην Κορυτσά. Η New York Herald Tribune
υπογράµµιζε σε κύριο άρθρο της την εποµένη της πτώσης: «Ο Ελληνικός Στρατός
αποδείχθηκε αντάξιος των προγόνων του. Κατέφερε την πρώτη µεγάλη ήττα (του
άξονα), που σηµειώθηκε κατά το µεγάλο αυτό πόλεµο…». Οι Times της Νέας
Υόρκης συνέχιζαν το πανηγυρικό κλίµα για την ελληνική νίκη στις 28 Νοεµβρίου:
«…Οι Έλληνες κατάφεραν την πρώτη πραγµατική ήττα στις κατά ξηράν δυνάµεις
του Άξονα… θα είναι δόξα της Νεώτερης Ελλάδος, ότι διέλυσε το αήττητο του
Άξονα…». Η νίκη εξάλλου είχε τεράστια απήχηση και στην Εγγύς Ανατολή.
Τηλεγράφηµα του ανταποκριτή των Times του Λονδίνου έκανε λόγο για αναταραχές
στη Συρία, διάλυση των ανησυχιών στην Αίγυπτο που φοβόταν µια ιταλική εισβολή
καθώς και σκέψεις για συνδυασµό των ελληνικών νικών στην Ήπειρο µε νέα πλήγµατα
κατά των Ιταλών στη Λιβύη. Μάλιστα ο γνωστός δηµοσιογράφος και στρατιωτικός
αναλυτής Τζώρτζ Έλιοτ σχολίαζε στις 29 Νοεµβρίου στην New York Herald Tribune
την τραγική κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει ο Ιταλικός Στρατός µετά την
υποχώρηση και το όφελος που εξασφάλιζε ο στόλος και η αεροπορία της Βρετανίας
στη Μεσόγειο. Την εποµένη, σε εκτενές άρθρο τους οι Times του Λονδίνου
περιέγραφαν τη νέα στρατηγική κατάσταση που εδραιωνόταν στην Μεσόγειο µετά την
ιταλική υποχώρηση.
Πρωτοσέλιδο εφημερίδας απ' την ταινία Πολίτης Κέιν, με αναφορά στην
απελευθέρωση της Κορυτσάς
Την εποµένη, σε εκτενές άρθρο τους οι Times του
Λονδίνου περιέγραφαν τη νέα στρατηγική κατάσταση που εδραιωνόταν στην Μεσόγειο
µετά την ιταλική υποχώρηση. 46 Αξιοσηµείωτο είναι επίσης ότι ακόµα και σε
ταινίες που γυρίζονταν εκείνη την περίοδο στο Hollywood γινόταν αναφορά στην
ελληνική νίκη στην Κορυτσά, ανάμεσά τους και η ταινία του Όρσον Ουέλς, Πολίτης
Κέιν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου